T.C.
MALİYE BAKANLIĞI
Gelirler Genel Müdürlüğü
VERGİ
USUL KANUNU SİRKÜLERİ /11
Konusu : Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması
Tarihi : 14/8/2004
Sayısı :
VUK-11/2004-9/Enflasyon Düzeltmesi Uygulaması-8
İlgili olduğu maddeler :
Vergi Usul Kanunu Mükerrer Madde 298,
Geçici Madde 25,
5024 Sayılı Kanun
Geçici Madde 1, 5228
Sayılı Kanun Madde 59
1. Giriş
Bakanlığımıza intikal eden olaylardan, 213
sayılı Vergi Usul Kanununun geçici 25 ve mükerrer 298 inci maddelerine göre
yapılacak enflasyon düzeltmesine ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların
yapılması gerekli görülmüştür.
2. Bilanço Düzeltmesi ile İlgili İşlemler
2.1. Toplulaştırılmış Yöntemlerin Tercih
Edilmesi
31/12/2003 tarihli bilançolarda gözüken
stoklara ait tutarların düzeltilmesine ilişkin olarak 28/2/2004 tarih ve 25387
sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 328 sıra No.lu
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile iki tür toplulaştırılmış yöntem
öngörülmüştü: Basit ortalama yöntemi ile stok devir hızı yöntemi.
1/1/2004 tarihinden sonraki geçici vergi
dönemleri sonu itibariyle düzenlenecek olan bilançoların düzeltilmesine ilişkin
olarak 13/8/2004 tarih ve 25552 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 338 sıra No.lu
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile de stok devir hızı yöntemi yerine hareketli
ağırlıklı ortalama yöntemi getirilmiştir.
Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan
mükellefler, 31/12/2003 tarihli bilançolarını düzeltirken toplulaştırılmış
yöntemleri kullanmış olsun ya da olmasınlar, 1/1/2004 tarihinden sonraki geçici
vergi dönemleri sonu itibariyle düzenlenecek olan bilançolarında yer alan
stoklarını, toplulaştırmış yöntemlere göre düzeltmek istedikleri takdirde, 338
sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan toplulaştırılmış
yöntemlerden arzu ettiklerini seçebilecekler, ancak seçtikleri yöntemden, bu
seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyeceklerdir.
2.2. Bedelsiz Alınan Hisse Senetleri
Bilindiği üzere anonim şirketlerde sermaye
artışlarının kaynağı, işletme dışındaki diğer şahıslar veya ortaklar tarafından
sağlanan dışsal kaynaklar olabileceği gibi içsel yani işletmeye ait sermaye
yedekleri, kar yedekleri ve geçmiş yıllar karları da olabilmektedir.
328 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliğinin (VI.2.3) bölümünde, 1/1/2004 tarihinden önce ayrılmış olan ve
sermayeye ilave edilen yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonların
sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışlarının artış olarak dikkate
alınmayacağı ve bunların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı
belirtilmiştir.
Buna göre,
· İşletmenin aktifine kayıtlı maddi duran
varlık kalemlerinin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yeniden değerlenmesinden
oluşmuş değer artışlarından,
· İşletmenin iştirakleri ile bağlı ortakları
bünyesinde Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre yapılan yeniden değerleme
dolayısıyla oluşmuş değer artışlarından,
· Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesine
istinaden gayrimenkul, iştirak hisseleri ve amortismana tabi diğer iktisadi
kıymetlerin satış kazancının maliyet bedelinin arttırılan kısmına tekabül eden
kısımlarından
kaynaklanan sermaye artışlarına ilişkin
olarak ortaklara verilen ve itibari değerle değerlenen bedelsiz hisse
senetleri, enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan ortaklar tarafından,
5/8/2004 tarih ve 9
sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Sirkülerinin (2.18) numaralı ayrımında
belirtildiği şekilde düzeltmeye tabi tutulacaktır. İşletmeye ait sermaye
yedekleri, kar yedekleri ve geçmiş yıllar karlarından kaynaklanmakla birlikte
yukarıda sayılanlar dışındaki kaynaklardan dolayı oluşan sermaye artışlarına
ilişkin olarak verilen hisse senetleri, diğer parasal olmayan kıymetler gibi
(düzeltmeye esas tutar ile düzeltme katsayısının çarpılması suretiyle)
düzeltileceklerdir.
2.3. 1/1/2004 Tarihinden Sonra İşe
Başlayanlarda İhtiyarilik Uygulaması
2/8/2004 tarih ve 8 sıra numaralı
Vergi Usul Kanunu Sirkülerinde, 5228 sayılı Kanunun 59 uncu maddesiyle 5024
sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinde yapılan değişiklik ile 31/12/2003
tarihi (Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2004 yılında biten
hesap döneminin sonu) itibariyle aktif toplamı 7,5 trilyon Türk Lirasını veya
hesap dönemine ait ciroları toplamı 15 trilyon Türk Lirasını aşmayan
mükelleflerin, dilemeleri halinde 2004 yılına ilişkin geçici vergi dönemlerinde
enflasyon düzeltmesi yapmayabilecekleri belirtilmişti.
1/1/2004 tarihinden sonra işe başlayan ve
bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin,
2004 yılının ikinci geçici vergi döneminden itibaren düzenleyecekleri
bilançolarına ilişkin olarak düzeltme yapma konusundaki ihtiyarilikten yararlanabilmeleri,
işe başlama tarihi itibariyle düzenlemiş oldukları dönem başı bilançolarına ait
aktif toplamının 7,5 trilyon Türk Lirasını aşmamasına bağlıdır. Dönem başı
bilançosuna ait aktif toplamının 7,5 trilyon Türk Lirasını aşması halinde,
ihtiyarilikten yararlanılamayacak ve 30/6/2004 tarihli ikinci geçici vergi
dönemine ait bilanço, 338 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer
alan esaslar doğrultusunda düzeltmeye tabi tutulacaktır. Kendilerine özel hesap
dönemi tayin edilen mükellefler, 2/8/2004 tarih ve 8 sıra numaralı Vergi Usul
Kanunu Sirkülerinin (6) numaralı bölümünde yer alan açıklamaları dikkate
alacaklardır.
3. Bilançolarını Enflasyon Düzeltmesine Tabi
Tutan Mükelleflerin Beyanname Üzerinde Yapacakları İşlemler
3.1. 2003 ve Önceki Yıllara Ait
İndirilemeyen Geçmiş Yıl Mali Zararları
Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci
maddesinin (f) bendine göre; bilanço esasına göre defter tutan gelir veya
kurumlar vergisi mükellefleri, 1/1/2004 tarihinden sonra verilecek yıllık gelir
vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici vergi beyannamelerinde
beyan edecekleri vergi matrahlarını tespit ederken, (düzeltme öncesi
bilançolara dayanan) 2003 ve önceki yıllara ait indirilemeyen geçmiş yıl mali
zararlarını mukayyet değerleri ile dikkate alacaklardır.
3.2. 2004 ve Sonraki Yıllara Ait Geçmiş Yıl
Mali Zararları
Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci
maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendine göre; bilanço esasına göre
defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, 1/1/2005 tarihinden sonra
verilecek yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici
vergi beyannamelerinde beyan edecekleri vergi matrahlarını tespit ederken,
(düzeltilmiş 31/12/2003 tarihli bilançoya dayanan) 2004 ve sonraki yıllara ait
geçmiş yıl mali zararlarını enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile
dikkate alacaklardır.
3.3. Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve
İstisnalar
Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci
maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı bendine göre; bilanço esasına göre
defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, 1/1/2004 tarihinden
sonra verilecek yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri ile
geçici vergi beyannamelerinde beyan edecekleri vergi matrahlarını tespit
ederken, 1/1/2004 tarihinden itibaren gerçekleşen kanunen kabul edilmeyen
giderler ile vergiden istisna edilmiş olan tutarları enflasyon düzeltmesine
tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alacaklardır. Yatırım indirimi tutarları
ise Gelir Vergisi Kanununun 19 ve geçici 61 inci
maddelerinde yer alan hükümlere göre tespit edilecek tutarlar üzerinden
beyannameye ithal edilecektir.
Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci
maddesinin (c) bendine 5228 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle eklenen (3) numaralı
alt bent ile (31/12/2003 tarihli bilançoya ait düzeltme ile sınırlı olmak
üzere) amortisman süresi bitmemiş olan kıymetlere ilişkin maliyet veya alış
bedelinden düşülen reel olmayan finansman maliyetinden amortisman ayrılmamış
tutarın, 2004 ve sonraki dönemlerde 5 yılda ve eşit taksitler halinde dönem
kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacağı belirtilmiştir. Enflasyon
düzeltmesi uygulamasında, söz konusu reel olmayan finansman maliyetleri
bilançoda gözükmeyeceği için, bunların da mukayyet değerleri ile beyanname
üzerinde indirim konusu yapılması gerekmektedir.